Tolerantie en culturele confrontatie

De pelgrims zochten tolerantie voor hun eigen ideeën over religie en samenleving, in de hoop dat de mensen om hen heen tot hun standpunt zouden worden bekeerd. Tolerantie als zodanig was voor de pelgrims geen deugd, en uiteindelijk uitten ze hun teleurstelling over het feit dat hun Nederlandse buren de sabbat niet zo strikt hadden nageleefd als de pelgrims wilden dat iedereen zou doen. De tolerante houding van de Leidse stadsbeambte ten opzichte van dissidente religieuze groepen, in de periode vóór de repressieve synode van Dordt in 1619, stond zelfs toe dat rooms-katholieken een "verborgen" kapel (waarvan iedereen wist dat die er was) in de Schoolsteeg ten noorden van de Pietersterk in stand hielden , slechts een paar blokken verwijderd van de pelgrims die ten zuiden van de Pieterskerk wonen. Van de verschillende groepen die naast elkaar in Leiden woonden, waren de pelgrims het alleen eens met de Waalse (Franstalige) gereformeerden, wiens gemeenten zo groot waren dat de stad hen niet alleen het gebruik van een van de grote middeleeuwse parochiekerken toestond , de Onze-Lieve-Vrouwekerk aan de Haarlemerstraat, inmiddels afgebroken, maar ook het gebruik van de kapel van het St.Catharine's Hospital aan de Breestraat, die vandaag de dag nog de Waalse Kerk is.

In de periode 1450-1700 woonden leden van de volgende religieuze groeperingen met min of meer tolerantie in Leiden: rooms-katholieken, oosters-orthodoxen, joden, zigeuners, Nederlandse lutheranen, Nederlandse mennonieten, Waalse mennonieten, Nederlands hervormde, Duitse hervormde, Waalse hervormde, Engels en Schotse gereformeerden (puriteinen en presbyterianen), Engelse separatisten (de pelgrims), 'libertijnen', remonstranten, Rijnsburger-collega's, moslims, Moraviërs, quakers en hugenoten. Onder universiteitsstudenten waren ook Scandinavische lutheranen, Duitse lutheranen, Pools-Russische mennonieten, Pools gereformeerd, Tsjechisch gereformeerd, Hongaars gereformeerd, Poolse socinianen (unitariërs), anglicanen en puriteinen uit New England.

Binnen de Pilgrim-gemeente kunnen er verschillen zijn in traditionele denkgewoonten en sociale interactie die zijn afgeleid van de wijdverbreide geografische oorsprong van de leden uit Engeland, van wie velen afkomstig waren uit Scrooby in Nottinghamshire, maar anderen uit East Anglia, Londen, Worcestershire, en Somerset, naast Myles Standish, geboren op het eiland Man; dergelijke verschillen moeten grotendeels ondergeschikt zijn geweest aan een eenheid die voortvloeit uit een gedeelde interpretatie van de bijbel als gids voor gedrag en een maatstaf voor de beoordeling van alle menselijke instellingen. Tot de groep in Leiden behoorden verschillende Walen en een man genaamd Godbert Godbertsz. (in Plymouth Colony bekend als Cuthbert Cuthbertson) beschreven als "uit Eastland" ("uit Oostland"), een vage geografische term die wordt gebruikt om een ??plaats langs de Baltische kust aan te duiden, meestal echter verwijzend naar Dantzig.

De Waalse vluchtelingen in Leiden behoorden tot de duizenden protestanten die het gebied dat nu België heet, ontvluchtten als gevolg van de verovering van hun grondgebied door Spaans-katholieke troepen in de jaren 1580. Velen ontsnapten aanvankelijk naar Engeland, waar Waalse en Vlaamse vluchtelingengemeenten, praktisch onafhankelijk van de Anglicaanse Kerk, werden georganiseerd in Londen, Canterbury, Sandwich, Norwich, Colchester en diverse andere plaatsen in East Anglia en Kent. Een aantal van hen heeft John Robinson waarschijnlijk leren kennen toen hij de assistent-pastoor was van de St. Andrew's parochie van de Church of England in Norwich, een functie die hij bekleedde tot 1604. Onder de Walen die zich bij de gemeente Robinson in Leiden voegden, waren Franchois Coucke en Esther Mahieu (Francis Cook en Hester Mayhew) en hun neef Philip de la Noye (Delano), de voorouder van Franklin Delano Roosevelt. De eerste gouverneur van Plymouth Colony, John Carver, was kennelijk ook communicant in de Leidse Waalse Kerk voordat hij lid werd van de Pilgrim-groep. Hoewel de meeste Walen hoopten op een militaire overwinning en terugkeer naar België, overwogen anderen om naar Amerika te emigreren. Een groot aantal volgde het voorbeeld van de pelgrim en verliet Leiden in 1622-1624 onder leiding van Jesse van Foreest, met de bedoeling zich ten zuiden van Plymouth Colony in Manhattan in Nieuw-Nederland te vestigen.

The Walloon refugees in Leiden belonged to the thousands of Protestants fleeing the area now called Belgium as a result of capture of their territories by Spanish Catholic troops in the 1580's. Many escaped initially to England, where Walloon and Flemish refugee congregations, practically independent of the Anglican Church, were organized in London, Canterbury, Sandwich, Norwich, Colchester and various other places in East Anglia and Kent. John Robinson probably became acquainted with some of them when he was the assistant pastor of St. Andrew's parish of the Church of England in Norwich, a position he held until 1604. Among the Walloons who joined Robinson's congregation in Leiden were Franchois Coucke and Esther Mahieu (Francis Cook and Hester Mayhew) and their nephew Philip de la Noye (Delano), the ancestor of Franklin Delano Roosevelt. Plymouth Colony's first governor, John Carver, was evidently also a communicant in Leiden's Walloon Church before becoming a member of the Pilgrim group. Although most Walloons hoped for military victory and return to Belgium, others considered emigration to America. A large number followed the Pilgrim example and left Leiden in 1622-1624 under the leadership of Jesse van Foreest, intending to settle south of Plymouth Colony at Manhattan in New Netherland.